Rozwój niemowląt i małych dzieci – ważne etapy rozwoju i kamienie milowe

Ani się obejrzysz, a będziesz odprowadzać go 1 września do szkoły... Zanim to jednak nastąpi – zobacz, jak Twój maluch będzie rozwijał się miesiąc po miesiącu, jakie ważne umiejętności opanuje i kiedy możesz spodziewać się tych zmian.

Rozwój niemowlaka miesiąc po miesiącu

W momencie przyjścia na świat maluszek jest bezbronny i całkowicie zależny od swoich opiekunów. Pierwszy rok życia jest wyjątkowym czasem, w którym bardzo dużo się zmienia. Niemowlę zaczyna unosić główkę, uśmiechać się i wydawać pierwsze dźwięki. Podejmuje próby unoszenia tułowia, poruszania się i zaczyna aktywnie reagować na otoczenie. Dalsze etapy rozwoju dziecka przyniosą też samodzielne siadanie, raczkowanie oraz pierwsze, nieporadne jeszcze kroki. Maluch zacznie powtarzać sylaby i zrozumie, co znaczy „tak” oraz „nie”, a także wypowie swoje pierwsze słowa. 

Zmian, które zachodzą w życiu małego człowieka do 1. roku życia, jest oczywiście znacznie więcej. Warto prześledzić więc rozwój dziecka miesiąc po miesiącu, aby poznać wszystkie obszary rozwoju maluszka. Poniżej znajdziesz opis skoków rozwojowych u dziecka i kamieni milowych rozwoju.

>>Zobacz także: Rozwój niemowlaka – ważne etapy rozwoju dziecka

Skoki rozwojowe a kamienie milowe

Analizując rozwój niemowlaka, można zauważyć pewne etapy, które są charakterystyczne dla danego miesiąca życia. Maluszek stopniowo zdobywa kolejne sprawności, pozwalające mu prawidłowo wzrastać i poznawać świat. Poszukując informacji na temat pierwszego roku życia, można spotkać się z terminami: skok rozwojowy i kamienie milowe. Bardzo często te dwie definicje określane są w podobny sposób, trzeba jednak zaznaczyć, że nie są one jednoznaczne. Czym w takim razie są skoki rozwojowe i dlaczego kamienie milowe w rozwoju dziecka to nie to samo?

Skok rozwojowy charakteryzuje się wzmożonym rozdrażnieniem i płaczliwością, a następnie nabyciem nowych umiejętności. Po tym burzliwym czasie znika drażliwość, a opiekunowie mogą zaobserwować różnice w jego rozwoju – pierwszy uśmiech, obrót z brzuszka na plecki czy próby samodzielnego wstawania. Kamienie milowe to zestaw umiejętności, które dziecko powinno opanować w konkretnym czasie. Są one podstawą do monitorowania etapów rozwoju niemowlaka[1]. Jest to swego rodzaju narzędzie do obserwacji, określające górną granicę wiekową na zdobycie różnych umiejętności.

Skoki rozwojowe u niemowlaka – jak je rozpoznać, kiedy następują?

Skok rozwojowy to wyjątkowy czas w życiu malucha, który poprzedza nową umiejętność. Jak rozpoznać skok rozwojowy? Dziecko może być drażliwe, płaczliwe i nerwowe, potrzebuje też znacznie więcej uwagi i bliskości rodziców. Mogą pojawić się też problemy ze snem, jedzeniem lub samodzielną zabawą.

Zmiany w zachowaniu maluszka w trakcie skoku rozwojowego wynikają głównie z intensywnego dojrzewania układu nerwowego. W mózgu pojawia się też coraz więcej połączeń, które sprawiają, że może on odczytać większą liczbę informacji płynących z otoczenia. Czasami opiekunowie mogą mieć wrażenie, że maluszek zapomina tego, czego się dotychczas nauczył. To jednak okres przejściowy, w którym mózg musi przywyknąć do nowych bodźców.

Ile trwa skok rozwojowy? Najczęściej sytuacja normuje się po kilku dniach, ale niekiedy bywa też, że trwa to trochę dłużej. Najintensywniejsze skoki rozwojowe u dziecka zaczynają się w 1. miesiącu życia i trwają najczęściej do końca 11. miesiąca. Ile jest skoków rozwojowych? Można wskazać 7 takich wyjątkowych momentów, które pozwalają śledzić rozwój dziecka tydzień po tygodniu.

>>Zobacz także: Kiedy dziecko siada, raczkuje i chodzi? Kamienie milowe w rozwoju dziecka

Pierwszy rok życia dziecka – kalendarz skoków rozwojowych (główne umiejętności)

Pierwszy skok rozwojowy (4-5 tydz.) – pierwszy uśmiech, większa aktywność dziecka, reakcje na dźwięki, zapachy i dotyk. Maluszek zaczyna też z zaciekawieniem patrzeć na twarze innych ludzi.

Drugi skok rozwojowy (7-9 tydz.) – niemowlę zaczyna łączyć czynności w codziennych rytuałach, wodzi wzrokiem, podnosi główkę i rozpoznaje twarze bliskich. Intensywnie macha nóżkami i rączkami, wydaje pierwsze dźwięki i przysłuchuje się im.

Trzeci skok rozwojowy (10-12 tydz.) – rozpoznaje głos mamy i taty, sprawniej łapie zabawki, odpycha się nóżkami, gdy leży na brzuchu. Wkłada przedmioty do ust, grucha i piszczy.

Czwarty skok rozwojowy (14-19 tydz.) – maluszek zaczyna rozumieć zależności, rozpoznaje swoją twarz w lustrze, przekręca się z brzuszka na plecy i z plecków na brzuszek. Stara się też łączyć pierwsze dźwięki, podpiera się na rączkach i unosi tułów, próbując nieporadnie zacząć raczkowanie.

Piąty skok rozwojowy (22-26 tydz.) – półroczne dziecko klaszcze, wkłada zabawki do pudełka i jest mobilniejsze. Podejmuje próby samodzielnego siadania i przemieszczania się. W tym czasie może pojawić się też lęk separacyjny, czyli niepokój wywołany zniknięciem rodzica z pola widzenia.

Szósty skok rozwojowy (ok. 40 tyg.) – można zauważyć rozwój inteligencji i emocjonalności. Maluszek przytula zabawki, robi miny i rozśmiesza bliskich. Rozpoznaje kształty i kategorie przedmiotów, a także zaczyna stawać przy meblach.

Siódmy skok rozwojowy (11 mies.) – prawie roczne dziecko świadomie potwierdza lub zaprzecza, zaczyna rysować i wskazuje na przedmioty. Podejmuje naukę samodzielnego jedzenia, zauważa też sekwencje zachowań oraz układa elementy w całość. Zaczyna się wspinać, stawia pierwsze kroki i umie zejść tyłem z kanapy.

Kamienie milowe w rozwoju niemowląt – co Twój maluch powinien umieć?

Specjaliści wyróżniają różne kamienie milowe rozwoju, czyli konkretne umiejętności, które powinno osiągnąć dziecko w danym czasie. Gdy maluszek nie osiąga któregoś kamienia milowego rozwoju, może wskazywać to na opóźnienie w rozwoju psychoruchowym.

Pod uwagę bierze się 5 obszarów:

• rozwój motoryczny dziecka – motoryka mała i duża,
• funkcje społeczno-emocjonalne,
• rozwój mowy dziecka,
• funkcje umysłowe i intelektualne[2].

Pierwszy rok życia dziecka to 6 kamieni milowych, które powinno osiągnąć[3]. To czas, w którym maluszek przechodzi od niekontrolowanych ruchów rączkami i unoszenia główki do nauki chodzenia. Następuje też rozwój emocjonalny dziecka, maluch nabywa umiejętności społeczne i lepiej rozumie otaczający go świat[4].

1. miesiąc życia

Dziecko ma odruch Moro i odruch podparcia, ma zgięciową pozycją ciała, a także zaciska piąstkę na palcu. Potrafi ssać, wykazuje odruch szukania, zwraca się w stronę dźwięku i delikatnie uśmiecha się w odpowiedzi na głos. Wydaje z siebie pierwsze okrzyki, reaguje na bodźce wzrokowe i widzi na odległość 25 cm. Zaczyna też płakać, gdy słyszy płacz innego niemowlęcia.

2. miesiąc życia

Maluszek unosi główkę do 45 stopni, gdy leży na brzuchu i trzyma w rączce grzechotkę włożoną przez opiekuna. Wydaje z siebie nieartykułowane, gardłowe dźwięki, a także wodzi poziomo wzrokiem. Wydłużają się też okresy aktywności pomiędzy drzemkami.

4. miesiąc życia

Dziecko ma odruch ATOS i unosi klatkę piersiową, gdy leży na brzuszku. Zaczyna składać i oglądać dłonie, wyciąga rączki do zabawki leżąc na pleckach, a także sięga po grzechotkę oraz chwyta ją i trzyma. Zaczyna gruchać, rozgląda się dookoła i cieszy się z kontaktu wzrokowego. Na twarzy maluszka bardziej widoczne są też emocje – radość, smutek, niepokój, a nawet zaskoczenie. Uspakaja go wzrok lub głos rodziców, widocznie rozluźnia się przy ssaniu.

6. miesiąc życia

Zanikają odruchy prymitywne, maluszek podciąga się do siadu i siedzi z podparciem (z rękami z tyłu). Umie już potrząsać grzechotką, trzyma klocek w obu dłoniach oraz jeden w każdej ręce, zaciska też palce na przedmiocie. Patrzy na osobę, która do niego mówi, głośno się śmieje, zaczepia innych uśmiechem, szuka interakcji, ale woli znajome mu osoby. Wykazuje też zainteresowanie innymi maluszkami. Podejmuje także pierwsze próby poruszania się – zaczyna się okres, kiedy dziecko zaczyna raczkować.

9. miesiąc życia

Maluszek ma odruchy posturalne, umie przekręcać się w obie strony, a także przenosi elementy. To czas, kiedy dziecko zaczyna siedzieć stabilnie, patrzy na przedmioty po ich nazwaniu przez opiekuna i interesuje się malutkimi elementami. Reaguje na słowo „nie”, powtarza sylaby i wydaje dźwięki, aby zwrócić na siebie uwagę. Z zaciekawieniem sprawdza trwałość przedmiotów, a także rozpoznaje swoje imię. 

12. miesiąc życia

Dziecko siada, raczkuje oraz umie wstać. To okres, kiedy dziecko zaczyna chodzić trzymane za jedną rękę, łapie toczącą się piłkę i utrzymuje samodzielnie butelkę. Potrafi spontanicznie upuszczać przedmioty, łapie je też w dwa paluszki (chwyt pęsetowy). Odwraca główkę, gdy ktoś woła je po imieniu, rozumie podstawowe polecenia i używa prostych słów. Naśladuje klaskanie, szuka ukrytych elementów, a także daje i wskazuje na przedmiot. Zaczyna dzielić się zabawkami z innymi dziećmi, preferuje kontakt ze znajomymi i pokazuje „pa, pa”.

Etapy w rozwoju małych dzieci

Mimo że skoki rozwojowe dziecka najintensywniej przebiegają do 11. miesiąca życia, można zaobserwować także skoki rozwojowe po roku. Rozwój rocznego dziecka skupia się przede wszystkim na umiejętnościach związanych z lokomocją i mową. Dziecko zaczyna chodzić i biegać, przenosi zabawki, potrafi nazwać bliskie osoby i wykonuje polecenia. To także czas, gdy buduje pierwsze, proste zdania i precyzyjniej wykonuje czynności.

Ważny punkt w kalendarzu rozwoju dziecka to tzw. bunt dwulatka, który pojawia się około 2. roku życia. Maluch jest coraz bardziej samodzielny, manifestuje swoje potrzeby, a także ucieka, krzyczy i tupie. Dzięki temu zaczyna powoli kształtować swoją wolę[5].

Kolejne fazy rozwoju dziecka skupiają się na zdobywaniu coraz większej samodzielności i rozwoju emocjonalnym. Maluch sprawnie się porusza, potrafi podskakiwać, a także omijać przeszkody. Świetnie chwyta małe przedmioty, koloruje obrazki, a także swobodnie się porozumiewa. Potrafi się samodzielnie ubrać, kontroluje potrzeby fizjologiczne i doskonali umiejętności społeczne.

Źródła:

[1] https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/301/original/35-50.pdf?1473159640

[2] https://dbc.wroc.pl/Content/73055/wybrane_aspekty_6.pdf#page=57

[3] https://dbc.wroc.pl/Content/73055/wybrane_aspekty_6.pdf#page=57

[4] https://pediatria.wum.edu.pl/sites/pediatria.wum.edu.pl/files/rozwoj_0-36_konspekt.pdf

[5] Brzezińska, A.I., Ziółkowska, B., Appelt, K. (2016). Psychologia rozwoju człowieka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, rozdział 2.